ARİF ANBAR SORUYOR
ARSLAN İLE ÖZCAN YANITLIYOR:
HAFTANIN SORUSU: ‘Yol Boyu Ticari Alanlar’ meselesine ilişkin aynı meclis grubu içerisinde dahi çelişkili fikirler bulunmakta. Bunun nedeni nedir? Yol Boyu Ticari Alanlar nasıl oluşturulmalıdır? Nelere dikkat edilmelidir? Eskişehir'de Yol Boyu Ticari Alanlar doğru planlanabilmekte midir?
İBRAHİM ARSLAN - Eskişehir Büyükşehir Belediyesi CHP Meclis Üyesi
Yol boyu ticari alanlar şehircilik ilkelerine uygun olmalıdır!
Yol boyu ticari alanlar meselesi Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinin 19’uncu maddesi (f) bendinin 1’inci fıkrasında yer alan düzenlemeden kaynaklanmaktadır. Söz konusu düzenlemede; “ İlgili idare (belediye) meclisince yol boyu ticaret teşekkülettiği karar altına alınan konut alanlarında bulunan parsellerin; zemin kat ve yol seviyesinde veya açığa çıkan bodrum katlarının yoldan cephe alan mekânlarında ya da binanın birinci katında veya bodrum katında zemin katta yer alan mekânla içten bağlantılı olan ve binanın ortak merdivenleri ile ilişkilendirilmeyen, getirilecek kullanıma ilişkin otopark ihtiyacını karşılamak kaydıyla, gürültü ve kirlilik oluşturmayan ve imalathane niteliğinde olmayan, gayrisıhhi özellik taşımayan, halkın günlük ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik dükkân, kuaför, terzi, eczane, Sağlık Bakanlığınca aranan şartlar sağlanmak kaydıyla günübirlik sağlık hizmeti sunulan sağlık kabini, muayenehane ve lokanta, pastane gibi konut dışı hizmetler verilebilir.” denilmektedir.
Bu düzenlemeden hareketle kimi vatandaşlar faaliyet göstermeyi düşündükleri cadde ve/veya sokaklarda ticari işletme açmak için yönetmelikte geçen “ilgili idare” ibaresinden hareketle bağlı olduğu belediyeye başvurmakta, belediye de konunun görüşülerek karar altına alınmasını sağlamak amacıyla belediye meclisine sunmaktadır. Konu önce İmar komisyonunda değerlendirilmekte ardından komisyon raporu nihai olarak belediye meclisinde görüşülerek karar altına alınmaktadır. İmar komisyonu ve belediye meclisinin karar almasına esas teşkil eden hususlardan en önemlisi ise söz konusu sokak ve/veya caddelerde emsal teşkil eden ticari işletme olup olmadığıdır.
Bu uygulama yönetmelik hükmü gereği ilgili ilçe belediyelerince sürdürülmekte iken Eskişehir Büyükşehir Belediyesi(EBB) yol boyu ticaret teşekkülleriyle ilgili olarak alınan ilçe belediye meclis kararları yargıya taşımıştır. EBB tarafından Eskişehir 2’inci İdare Mahkemesi nezdinde açılan davalarda; Mahkeme 2019/346, 2019/347, 2019/350 Karar sayılı ilamları ile bilirkişi raporlarında belirtilen tespitlere de atıfta bulunarak özetle; yol boyu ticaret teşekkülüne ilişkin kararlara neden ihtiyaç duyulduğu ve bu kararların alınmasının gerekçelerinin belirtilmediği, cadde ve sokakların bir bölümünün bu karara dâhil edilmesinin nedenlerine ilişkin değerlendirmelerin yapılmadığı, işlemlerin vatandaş talepleri doğrultusunda tesisi edildiğinden objektif verilere dayanılarak hazırlanmadığı, bu haliyle planların bütünselliği ilkesi, alt ölçekli plan ve üst ölçekli plan ilişkileri gereği 1/5000 ölçekli nazım imar planı hükümleri ile çeliştiği, üst ölçekli plan olan nazım imar planı kurgusunu zedelediği, plan ile öngörülen plan şemasının ve sürekliliğinin bozulduğu, bu durumda da İmar mevzuatına, şehircilik ilkelerine, planlama esaslarına ve kamu yararına aykırı olduğu hususlarıyla davalara konu meclis kararlarında hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle meclis kararlarının iptaline karar vermiştir.
Yargının vermiş olduğu kararlar sonrası yol boyu ticaret teşekkülleri ile ilgili ilçe belediye meclisi kararları Büyükşehir belediye meclislerinde de görüşülmeye başlanmıştır. Büyükşehir Belediye Meclisi de; 2022 Haziran ayında kabul edilen 1/5000 ölçekli revizyon nazım imar planının itiraz konusu olmayan kısımları ile itirazların reddedildiği kısımlara ilişkin plan kararlarının kesinleşmiş olması ile mahkeme kararında yer verilen hususları almış olduğu kararlara dayanak olarak göstermiştir.
Yönetmelik maddesi; “otopark ihtiyacını karşılamak kaydıyla, gürültü ve kirlilik oluşturmayan ve imalathane niteliğinde olmayan, gayrisıhhi özellik taşımayan, halkın günlük ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik kimi hizmetler verilebileceği” sınırlamaları içermesine rağmen, zaman içinde talep ve uygulamaların amacı aşan bir hale gelmesinin geri dönülmesi zor yeni kentleşme sorunları ile karşı karşıya kalınacağı çok aşikârdır.
Şu ya da bu gerekçeyle mevzuatta belirtilen amaçların dışına çıkarılarak, şehircilik ilkelerine ve planlama esaslarına uygun olmayan yol boyu ticari alanların bu haliyle Eskişehir’e kazandıracağı hiçbir şey olmadığı yoktur.
Bu soruna yol açan en önemli unsurlardan biride çok sıkça yapılan “İmar affı” uygulamalarıdır. İmar afları genel olarak, yürürlükte olan kurallara uyulmayarak belli bir tarihe kadar ortaya çıkmış yapılaşmanın ve konumu itibarıyla bağışlanması ve korunması eylemleridir.
İmar afları meşru olmayanı meşrulaştırma, yasal olmayanı yasallaştırma ya da hukuka aykırı fiili durumun hukukileştirilmesidir. İmar aflarında siyasi iktidar yasalara aykırı olan yapıları meşrulaştırmaktadır.
İmar aflarının çok sıkça yapılması, diğer yandan geleceğe yönelik olarak “nasıl olsa af çıkar” beklentilerini de yaratmaktadır. Bu açıdan bugün kentlerimizde yaşanan sorunların önemli bir bölümü, yetki ve kaynak yetersizliğinin dışında, yasaların umursanmamasından ve uygulanmamasından da kaynaklanmaktadır.
Merkezi idare tarafından alınan plan kararlarında yerel yönetimlerin hiçe sayılması, planlama sürecinin yasal ve hukuksal yapısındaki dağınıklık, kurumlar arası eşgüdümün sağlanamaması, Nazım İmar Planlarına dayanılarak yapılması gereken alt ölçekli imar uygulama planlarının bütünsel-ada bazlı düzenlemeler yerine parçacı-parsel bazlı düzenlemelerle şekillendirilmesi gibi hususlar da meselenin boyutlanmasına yol açan diğer etmenlerdir.
Çokça yaşanan mevzuat değişiklikleri, yasalara aykırı fiili uygulamaların imar aflarıyla meşru hale getirilmesi ve yeni uygulamalar için emsaller oluşturması, yargı kararları, revize edilen nazım imar planı gibi unsurlarnadiren de olsa bazen aynı meclis grubu içinde çelişkili gibi görülen kararlar alınmasına yol açabilmektedir.
MURAT ÖZCAN - Eskişehir Büyükşehir Belediyesi AK Parti Meclis Üyesi
CHP’li meclis üyeleri aynı konuda hem kabul hem ret oyu veriyorlar!
Yol boyu ticaret alanları, imarda ticaret taraması olmayıp ihtiyaç halinde belediye meclislerinden geçirilerek binaların altına işyeri yapma usulüdür.
Kanundaki yeri de aşağıdaki gibidir:
Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği, 19’uncu Madde, (f) Bendi, 1’inci Fıkra: “İlgili idare meclisince yol boyu ticaret teşekkül ettiği karar altına alınan konut alanlarında bulunan parsellerin; zemin kat ve yol seviyesinde veya açığa çıkan bodrum katlarının yoldan cephe alan mekânlarında ya da binanın birinci katında veya bodrum katında zemin katta yer alan mekânla içten bağlantılı olan ve binanın ortak merdivenleri ile ilişkilendirilmeyen, getirilecek kullanıma ilişkin otopark ihtiyacını karşılamak kaydıyla, gürültü ve kirlilik oluşturmayan ve imalathane niteliğinde olmayan, gayrisıhhi özellik taşımayan, halkın günlük ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik dükkân, kuaför, terzi, eczane, Sağlık Bakanlığınca aranan şartlar sağlanmak kaydıyla günübirlik sağlık hizmeti sunulan sağlık kabini, muayenehane ve lokanta, pastane gibi konut dışı hizmetler verilebilir.”
İLÇE BELEDİYE MECLİS KARARLARI BÜYÜKŞEHİR MECLİSİNDE RET EDİLEBİLMEKTE
Belediye meclislerinde bazen tuhaf bir durum yaşıyoruz. Odunpazarı Belediyesi ile Tepebaşı Belediye meclisinden oy birliği ile gelen ve Eskişehir Büyükşehir Belediye meclisinin onayını gerektiren bazı komisyon raporları, Büyükşehir meclisi tarafından ret edilebilmektedir. Bunun en bariz örneğini önceki gün Büyükşehir meclisinde tekrar yaşadık. Yıllardır ilçe belediye meclislerinin karar verdiği yol boyu ticaret istekleri Büyükşehir belediyesinin konuyu mahkemeye taşıması ile Danıştay 6. Dairesinin 20.06.2022’de almış olduğu kararla konunun 1/5000’lik imar planlarını ilgilendirdiği düşüncesi ile Büyükşehir meclislerinin alınan ilçe belediye meclis kararlarını onaylaması hakkı getirmiştir.
SİYASETEN İZAH EDİLEMEYECEK DURUM
Odunpazarı Belediyesi’nden gelen 4 adet ve Tepebaşı Belediyesin’den gelen 1 adet oy birliği ile alınmış yol boyu ticaret komisyon raporları, Büyükşehir Belediyesi meclisinden CHP’li meclis üyelerinin karşı oyu ile ret edilmiştir. Ne garabettir ki Odunpazarı ve Tepebaşı’ndaki meclis üyeleri kabul oyu verirken, aynı CHP’li meclis üyeleri Büyükşehir Meclisinde ret oyu vermiştir. Bu siyaseten izah edilecek bir durum değildir. Anlaşılıyor ki Büyükşehir Belediyesi 1/5000’lik imar planları gerekçe gösterilerek yol boyu ticaret alanları isteklerine olumsuz bakmaktadır. Ayrıca 1/5000’lik revizyon imar planlarının yeni yapılmış olması ve bu konunun yeni yapılan revizyon imar planlarını da etkilediği düşünülmektedir. Durum böyle ise ilçe belediyeleri ve Büyükşehir Belediyesi bir araya gelerek bu ikircikli durumu acilen ortadan kaldırmalıdır.
BELEDİYE BAŞKANLARI BİR ARAYA GELİP SORUNU ÇÖZMELİDİR
Yol boyu ticaret alanları istekleri ilçe belediyelerine mi yapılmalıdır yoksa ilçe belediyeleri deplase edilerek Büyükşehir Belediyesine mi yapılmalıdır? Müracaatlarda aranan kriterler var mıdır yoksa esastan mı karşı çıkılmaktadır? Eğer esastan bir bakış açısı varsa o zaman ilan edilmelidir ki yol boyu ticaret başvuruları yapılmasın. Bu saymış olduğumuz kriterler ilçe belediyeleri ve Büyükşehir Belediyesinin ortak alacakları kararlar olmalıdır. Yok değil ise, oy birliği ile ilçe belediyelerinden geçen ama aynı CHP’li meclis üyelerinin aynı konuya Büyükşehir Belediye meclisinde ret oyu vermesi ile anlaşılamaz bir şekilde bu siyasal fanteziler devam edecektir. Maalesef mağdur olan da vatandaşlar olacaktır. Büyükşehir Belediye meclisinde oy çokluğu ile ret edilen lokasyonlara baktığımızda, yüzde 80 itibarıyla ticari teşekkülün oluştuğu hatta, Tepebaşı Belediyesi’nden gelen talepte istenilen lokasyonda sadece ret edilen parselin kaldığı anlaşılmaktadır. Bunun da vatandaşlar açısından haksız bir karar olduğu, emsal olarak bir eşitsizlik oluşturduğu düşünülmektedir. Meclis çoğunluğunun CHP’de olduğu il ve ilçe belediyelerinde takdir edersiniz ki bu konunun çözümü belediye başkanlarının bir araya gelmesi ile alınacak olan kararlardadır.
Takdir halkımızındır.
