Tilavet secdesi, okumak secdesi demektir. Allah’a saygı ve tazim secdesidir. Kur’an okumaya tilavet denir. Tilavet, okumak anlamındadır. Tilavet secdesi Allah’ı ululuğunu tasdik için yapılır. Secde, Allah’ı tazim ve Allah’ın yüceliğini kabul etmek manasınadır. Tilavet secdesi, sadece Allah’a yapılır. Başkasına yapıldığında şirk olur.

Şirk, Allah’a ortak koşmaktır. Allah’tan bir başkasını ilah kabul etmektir. Hâşâ, Allah’ın bir benzeri olduğunu iddia etmektir. Allah, şirki hiç sevmez ve asla affetmez.

Tilavet secdesinin okunduğunda, tilavet secdesi yapılmazsa o ibadet eksik kalmış olur. Diğer bir ifade ile okunan Kur’an layık-ı veçhe okunmamış olur. Tilavet secdesini terk etmek; vacibi terk olduğundan günahtır. İfasında büyük sevap vardır.

Secde, bir kulun kendisini aciz ve Allah’ı Rab olarak kabul etmesidir. Başka bir ifade ile Allah’ı yaratan ve kendisini Allah’ın yarattığını bilmesidir. Secde, Allah’ın ululuğu karşısında kulun Allah’ın huzurunda yere baş koymasıdır. Secdeden maksat, Allah için yere baş koymaktır. Allah’ın, Esmaü’l-Hüsna’sını kabul ve tasdiktir.

Kur’an-ı Kerim’in on dört suresinde secde ayeti geçer. Kur’an’ın surelerinde iki veya daha fazla secde ayeti yoktur. Bu ayetlerden birini okuyan veya işiten tilavet secdesi yapar. Tilavet secdesi şöyle yapılır:

Tilavet secdesi, abdestli veya teyemmümlü yapılır. Tilavet secdesine başlanırken önce niyet edilir. “Niyet ettim Allah rızası için tilavet secdesi yapmaya” denir. Eller kulaklara kaldırılmadan “Allah-u Ekber” denir ve doğrudan secdeye varılır.

Secde de, üç kez “Sübhane Rabbiye’l-âlâ” denir. Allah-u Ekber denilerek secdeden ayağa kalkılır. Ayağa kalkarken “Gufraneke Rabbena ve ileykel masîr” denilmesi müstahaptır. Tilavet secdesi bir defa yapılır. Secdeden sonra selam verilmez. Niyet edilirken durdum divana gibi laflar söylenmez.

Hanefi fıkhına göre Kur’an’ı Kerim’de geçen secde ayetleri on dört tanedir:

Birincisi, A’raf suresinin 206 ıncı ayeti. İkincisi, Ra’d suresinin 15 inci ayeti. Üçüncüsü, Nahl suresinin 49 uncu ayeti. Dördüncüsü, İsra suresinin 107 inci ayeti. Beşincisi, Meryem suresinin 58 inci ayeti. Altıncısı, Hac suresinin 18 inci ayeti. Yedincisi, Furkan suresinin 60 ıncı ayeti. Sekizincisi, Neml suresinin 25 inci ayeti. Dokuzuncusu, Secde suresinin 15 inci ayeti. Onuncusu, Sâd suresinin 24 üncü ayeti. On birincisi, Fussılet suresinin 37 inci ayeti. On ikincisi, Necm suresinin 62 inci ayeti. On üçüncüsü, İnşikak suresinin 21 inci ayeti. On dördüncüsü, Alâk suresinin 19 uncu ayetidir.

Tilavet secdesinin hükmü vaciptir. Secde ayetinin metni (aslı) okunmayıp tercümesi okunsa işiten ve okuyana tilavet secdesi lazım gelir. Secde ayetini yazan ya da okumadan bakana tilavet secdesi gerekmez. Secde ayetini harf harf okuyan ve işiten tilavet secdesi yapmaz.

Secde ayetinde geçen secde kelimesi bir önceki ya da bir sonraki kelime ile okunduğunda tilavet secdesi lazım gelir. Ayetin tümünü okumuş gibi olur.

Papağan kuşundan veya yankılanan sesten duyulan secde ayetiyle tilavet secdesi lazım gelmez.  Radyo veya televizyon gibi kendisini dinletmek maksadı ile okunan net ve anlaşılır okunuştan dolayı tilavet secdesi lazım gelir.

Secde ayetini cemaat halinde okuyan, öne geçer ve birlikte tilavet secdesi yaparlar. Tilavet secdesi yapılırken ortam müsait ise saf düzeni almaya gerek yoktur.

Tilavet secdesi kıbleye dönük vaziyette yapılır. Hades ve necaseti gerektiren temizlikler yapılmış olmalı. Avret mahallinin kapalı olması şarttır. Tilavet secdesi yapmaya hazır olmayanın yanında secde ayetini sessiz okumak menduptur.

Secde ayeti namazda okunduğunda, tilavet secdesinin namaz içerisinde yapılması icap eder. Secde ayeti okuduktan sonra Kur’an okumaya devam edilecekse; Kur’an okuyan kişi hemen tilavet secdesi yapar. Cemaatte, imamla birlikte hareket eder. Tilavet secdesini müteakip ayağa kalkar okuyuşuna bıraktığı yerden devam eder.

Namazda secde ayetini okuyup tilavet secdesini yaptıktan sonra tilavetine devam edecek olan imam; namaza durmadan önce secde ayeti okuyacağını ve tilavet secdesini yaptıktan sonra namaza devam edeceğini cemaate söyler. Söylemesi, cemaatin yanılmasını önler. Şaşırıp namazı bozulanlar olabilir.

Secde ayetinin okunuşundan sonra Kur’an okumaya devam edilmeyecek ya da en fazla secde ayetinden sonra üç ayet okunacak ise; bu okuyuş üzerine namazın normal rükû ve secdelerini yapar. Bu durumdaki secde ayetinin okunuşunda ayrıca tilavet secdesi yapılmaz. Namazda okunan secde ayetinin tilavet secdeleri namazda yapılır. Namazdan sonra yapılmaz.

İmam, sessiz kıratında secde ayeti okuduğunda secde ayetinden sonra üç ayet ya da fazla okuyacak olursa mekruh olur. Secde ayetinden sonra kıraati kesecek olursa mekruh olmaz.

Namazda olmayan birisi, namazda secde ayetinin okunduğunu duyarsa tilavet secdesi yapar. Namaz kılan, namazda olmayanın okuduğu secde ayetini işitirse namazdan sonra tilavet secdesi kendisine vacip olur. 

Lohusa veya ay halinde olan kadınlara tilavet secdesi gerekmez. Tilavet secdesini yapmak, namaz kılmakla mükellef olanlara vaciptir.

Bir yerde bir kişi secde ayetini tekraren okuduğunda tek tilavet secdesi yapması yeterli olur. Özür sahibi olan ima ile tilavet secdesini yapabilir. Secde ayetinin olduğu surelerden okunurken tilavet secdelerini yapmamak için secde ayetlerini okumadan atlamak mekruhtur. Secde ayetinin geçtiği sureyi atlamak mekruh olmaz.

Namazı bozan şeyler tilavet secdesini de bozar. Secdenin yeniden yapılması icap eder. Tilavet secdesini, sehiv secdesi ile karıştırmamak gerekir.

Bu yazı tamamen Hanefi fıkhına göre yazılmıştır. Diğer mezhep imamlarının görüşüne yer verilmemiştir.

Ömrünüz uzun, kazancınız bereketli olsun! Hoşça kalın! Dostça kalın!