Kısa bir süre önce sosyal medyada: “Yine bir pitbull saldırısı... Bu kez de Bursa’da…” diye haber vardı. İnsan ve hayvan iki canlı… Can, elbette kıymetli ve azizdir. Tartışmasız, âlemlerin en değerli ve şereflisi insandır. İnsan denilen varlık malum! Hayvandan kastım, köpek… Köpek sever olmak güzel bir şey… Hayvan sahiplenmek şefkatli bir duygu... Kontrolsüz zevk ve sevgiler maalesef vahşete dönüşüyor. Sosyal çevrede: “Tüfekli magandalardan sonra köpekli magandalar türedi” deniliyor. Saldırgan pitbull köpekleriyle sokaklarda dolaşanlardan bazıları örnek gösteriliyor.
“Köpek gezdirmek mi yoksa insan sağlığı mı önemli.” diyenler var. “Tüfekli magandalar gibi bir de köpekli magandalar türedi.” iddialı sözü duyduğumda TDK sözlüğüne baktım. Maganda sözcüğünü inceledim. TDK’na göre lügat anlamında maganda görgüsüz, anlayışsız, terbiyesiz ve uyumsuz anlamlarında kullanılıyor. Bu sözcüğü hukuki, mali ve sosyolojik mana boyutlarıyla ele almak daha yerinde. Aklı erenlere hemen iki soru. Tüfek veya köpekle sokağa çıkan herkese maganda demek doğru mu? Değil… Aklını, öfkesini, hislerini vs.ni kontrol edemeyenin de tüfek ve köpekle ortalıkta dolaşması doğru mu? Değil…
Evde, bahçede köpek beslemek ve sokakta gezdirmenin kıstasları olmalı. Sorumluluk mu, sevgi mi hangisi daha kıymetli? Bu iki sözcük birbirinin bütünleri… Birini hafife almak insaf yoksunluğundan ileri gelir. Nasıl ki silah taşımak ya da bulundurmak ruhsata tabi ise köpek beslemek veya gezdirmekte resmi belgeli olmalı. Sağlığına dikkat etmeyen alkol, uyuşturucu müptelası gibilere sağlıkları elvermedikçe köpek beslemek ve gezdirmek için izin verilmeli mi? Toplumsal huzur ve sağlığı bozmaya kimin ne hakkı olabilir? Trafik, silahlı, tüfekli magandalar derken bir de köpekli magandalar belirdi, deniliyor.
İnsanın can veya uzuv kaybının maddi karşılığı olabilir mi? Pitull köpeğe hükmedemeyenin sokakta işi ne? Bazen maziye özlem duyulur. Eskiden köylerde görgü, terbiye ve uyum anlayışı vardı. Köy kültürüne göre herkes köpeğine sahip olmak zorunda idi. Köpeğin başıboş sokağa çıkamayacağı şekilde avlular muhafazalı olurdu. Ancak muhafazalı avlularda köpeğin serbest dolaşımına izin verilirdi. Avlusu muhafazalı olmayan köpeğini sağlam bağlardı. Bağlı köpeği aile fertlerinden her önüne gelen değil köpeğe hükmedecek kişi gezdirirdi.
Köy kültüründe insan sağlığı, toplumsal huzur ve uyum köpek gezdirmenin zevkinden çok daha değerli idi… İnsan ve köpek ait olduğu biçimde muamele görürdü. Köy halkı, hayvanından zarar görülen kişiye sosyal tavır koyardı. Zarar açan hayvanın sahibi muhtar odasına çağrılır gereken müeyyide uygulanırdı. 1968 Yılında bizim köyden Çolak denilen bir çobanın iki köpeği köy halkından Kargacı lakabıyla bilinen birini kırda hırpalamışlar. Pek çok yerinden yaralamışlar. Yaralıyı tedavi için ilçeye getirmişler. O zaman ilçede okuyordum. İlçe baytarlığı, çolağın köpeklerini kırk gün kuduz karantinasına almıştı.
Karantina mahalli bizim kurs ile yurt arasında bir yerleşkede idi. Çoban Çolak kırk gün köpeklere bakıma ilçemiz Seyitgazi’ye gelip gitti. O zamanlar ilçeye geliş-gidişler gün boyu zamanı alırdı. Ulaşım sıkıntılı idi. Durum böyle olunca Çolağın sürüsüne bakacak bir başka çobana ihtiyaç olmuş. Kırk gün ilçeye gelip gitmesi pahalıya patlamış. “Çolağın aklı başına gelmiş ki, köpeklerini bir daha başıboş bırakmadı. Köpeğin birini çaban eşeğine bağlar ve diğerini de kendi elinde tuttu.” derlerdi.
Köy halkı arasında meşhur bir söz vardı. Öfkesi kabaranı, çoluk çocuğu veya bir varlığı kontrolden çıkanı halk “Köpeğine sahip ol!” diye uyarırdı. İleri geri konuşana “Dilini veya köpeğini sıkı tut!” derlerdi. Pitbull saldırılarını hayvan severler ve yetkililer doğru irdelemeli. Can veya uzuv kayıpları doğru değerlendirilmeli.
Toplum aklına göre insan ve köpek aynı kıymette mi, olmalı? Sorusunu gündemde canlı tutmalı. Köpeklerin kontrol altında tutulması yeni istihdam alanı açılmasına vesile olabilir. Köpeğin zarar verdiği tarafa köpek sahipleri caydırıcı boyutta tazminat ödemeli ya da ağır cezalara maruz bırakılmalı ki, insanlar zarar görmesinler. “At, sahibine göre kişner.” derler! Köpeğin de sahibine göre havladığı unutulmasın!
Ömrünüz uzun, kazancınız bereketli olsun! Hoşça kalın! Dostça kalın!
