En önemli nedeni her ne kadar sigara kullanımı olsa da, doğuştan az gelişmiş akciğer ve çocukken geçirilen solunum yolu enfeksiyonları da KOAH riskini artırabiliyor. Tüm risk faktörlerine dikkat edildiğinde hastalık kontrol altına alınabiliyor. Memorial Ankara Hastanesi Göğüs Hastalıkları Bölümü’nden Prof. Dr. Füsun Ülger, “19 Kasım Dünya KOAH Günü” nedeniyle hastalıktan korunmanın yolları ve erken belirtileri hakkında bilgi verdi.
Akciğerlere hava akımını kısıtlıyor
KOAH, hava kesecikleri olan bronşların daralması sonucu akciğerde elastikiyet kaybı, nefes darlığı, öksürük ve hava akımının kısıtlanması ile ortaya çıkan kronik inflamatuar bir akciğer hastalığıdır. KOAH, amfizem ve kronik obstrüktif bronşiti de içerir. Kronik bronşit, en az iki yıl üst üste görülen ve bu iki yılın en az üç ayında semptomları ilerleyici bir rahatsızlık olarak bilinir. Amfizem ise, kana oksijen taşınmasını sağlayan hava keseciklerinin esnekliğini kaybetmesine neden olan bir hastalıktır.
Tüm vücut sistemini etkileyebiliyor
KOAH tüm vücut sistemini olumsuz etkileyen önemli bir hastalıktır. Akciğer yaşlanmasını hızlandırmaktadır. Diyabet, kemik erimesi, kalp damar tıkanıklıkları ve kaslarda enfeksiyon dışı iltihaplar gibi sorunlar KOAH ile birlikte görülebilmektedir. 40 yaş üstü yetişkinlerde yüzde 15-20 oranında görülmektedir. Türkiye'de 40 yaş üzerinde her 5 kişiden birinde KOAH vardır. Ancak doktora başvuru ve tanı konulma oranı daha düşüktür. 10 KOAH hastasından sadece biri tanı almış durumdadır.
5 önemli risk faktörünü önemseyin!
Sigara içmek KOAH gelişimi için ana risk faktörlerinden biri olmasına rağmen, hiç sigara içmeyen kişilerde de KOAH oluşabilir. Kronik obstrüktif akciğer hastalığının en yaygın görülen risk faktörleri şunlardır:
- Sigara içmek, KOAH’ın en önemli risk faktörüdür. Sigara içenlerin yaklaşık yüzde 20 ila 25'inde KOAH gelişebilir. Daha önceden sigara içip bırakanlar da risk altındadır. Bu kişiler nefes darlığı semptomlarının farkında olmalıdır.
- Akciğeri tahriş edici maddelere uzun süreli maruz kalmak ve şiddetli hava kirliliği.
- Alfa-1-antitripsin eksikliği olarak bilinen genetik bir bozukluk, başka risk faktörleri olmasa bile amfizemi tetikleyebilir.
- Çocukluk çağında solunum yolu enfeksiyonu ve astım öyküsü.
- Doğuştan az gelişmiş akciğerlere sahip olmak.
Sigara kullanımının yanında, KOAH gelişme riskinin artmasının bazı nedenleri, iç ve dış ortam kirliliğine maruz kalma, mesleki maruziyet ve sağlık hizmetlerine erişim eksikliğini içerebilir.
Sinsi ilerliyor, belirtileri hafife almayın!
Erken dönemde fark edilmeyebilir olduğu için sinsi bir hastalık olan KOAH'ın erken belirtileri genellikle hafiftir ve günlük yaşam aktivitelerinizi etkilemeyebilir. Ancak, bu belirtileri göz ardı etmek, hastalığın ilerlemesine ve daha ciddi semptomların ortaya çıkmasına neden olabilir. KOAH'ın erken belirtileri şunları içerebilir:
- Sabah Öksürüğü: Sabahları ortaya çıkan ve genellikle balgam çıkarma ile birlikte olan ısrarcı bir öksürük.
- Nefes Darlığı: Merdiven çıkmak, yürümek veya hafif egzersizler yapmak gibi günlük aktiviteler sırasında nefes darlığı hissetmek.
- Hırıltılı Solunum: Nefes alıp verirken ıslık benzeri bir ses. Bu ses, daralmış hava yollarından geçen havanın neden olduğu bir titreşimdir.
- Sık Sık Solunum Yolu Enfeksiyonları: KOAH'lı kişiler, soğuk algınlığı, grip ve bronşit gibi solunum yolu enfeksiyonlarına daha yatkındır.
- Göğüste Sıkışma Hissi: Göğüste baskı veya sıkışma hissi, özellikle fiziksel aktivite sırasında veya derin nefes alırken ortaya çıkabilir.
- Yorgunluk ve Halsizlik: Nefes almak için daha fazla enerji harcamak zorunda kalmak nedeniyle yorgunluk ve halsizlik hissi.
KOAH ilerlediğinde belirtiler şiddetleniyor!
KOAH ilerledikçe, belirtiler daha şiddetli hale gelir ve günlük yaşam aktivitelerinizi önemli ölçüde etkileyebilir.
- Şiddetli nefes darlığı
- Ayak bileklerinde ve ayaklarda şişlik
- Dudaklarda ve tırnaklarda morarma
- Sık hastane yatışları
- Kilo kaybı ve iştahsızlık
- Depresyon ve anksiyete
- Uyku bozuklukları
KOAH tanısı konulmuş hastalar sigarayı hayatından çıkarmalı!
KOAH tedavisinde başarılı bir sonuç elde edebilmek için ilk yapılması gereken sigarayı bırakmaktır. Böylelikle hastalığın ilerlemesinin önüne geçilir. Kişi tozlu veya hava kalitesinin düşük olduğu ortamlarda bulunmamaya çalışmalıdır. Düzenli ilaç tedavisini aksatmamalıdır. Hastalığın evresine göre nefesle ya da cihaz yardımıyla solunum yollarını açıcı ilaçlar kullanılmalıdır. Kandaki oksijen seviyesinde ciddi azalmaların görüldüğü çok ağır KOAH hastalarında oksijen tedavisi uygulanmalıdır. Solunum rehabilitasyonu, grip ve zatürre aşıları, fizik tedavi, solunum destek cihazları ve cerrahi müdahale ise KOAH tedavisinde başvurulan diğer yöntemler arasında yer almaktadır.
Düzenli solunum egzersizleri ile akciğerlerinizi güçlendirin!
KOAH’lı bireyler, her nefeste mücadele eden bir akciğer sistemine sahiptir. Bu yüzden solunumu destekleyen kasların güçlendirilmesi gerekir. Solunum egzersizleri, hem nefes almayı kolaylaştırır hem de panik hissini kontrol altına almayı öğretir.
Dudak ucu solunumu: Hava yollarında pozitif basınç yaratarak havanın dışarı çıkışını yavaşlatır.
Diyafram nefesi: Göğüs kasları yerine karın kaslarının çalıştırılması sağlanır. Nefes daha derin ve verimli olur.
Kontrollü öksürük: Balgamın daha kolay ve etkili çıkarılmasına yardımcı olur.