TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Ayrımcılığın Önlenmesi Alt Komisyonu, AK Parti Rize Milletvekili Harun Mertoğlu başkanlığında toplandı.
Mertoğlu, Gürcistan-Azerbaycan sınırında düşen askeri kargo uçağında şehit olan askerlere Allah'tan rahmet, kederli ailelerine ve Türkiye'ye başsağlığı dileyerek, bir daha böyle acıların yaşanmaması temennisinde bulundu.
Mertoğlu'nun konuşmasının ardından Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) İkinci Başkanı Muhammet Ecevit Carti, Komisyonda "Ayrımcılık Yasağı ve Ayrımcılığın Önlenmesi Kapsamında Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun Faaliyetleri" konulu sunum yaptı.
Kurumun işleyişi ve ayrımcılık başvurularına ilişkin kararlarına değinen Carti, son 5 yılda TİHEK'e 11 bin 280 başvuru yapıldığını, yüzde 20'sinin ayrımcılık iddiasına ilişkin olduğunu söyledi.
TİHEK'e yapılan başvuruların arasında en yüksek müracaatın "engellilik temelli" olduğunu belirten Carti, "2025 yılında verilen ihlal kararlarının yüzde 42'si engellilik temeliyle ilişkili." dedi.
Aldıkları başvurulara ilişkin örnekler veren Carti, şunları kaydetti:
"İstihdam süreçlerinin başlangıcından sonuna kadar ayrımcılık yasağının ihlali konusuna önem veriyoruz. Medeni hal temelinde ayrımcılıkla ilgili başvurumuz çok fazla. Kişinin evli olup olmadığı, belli bir yasal rejimde evlenmiş olup olmaması, boşanmış veya dul olması gibi durumlar dolayısıyla karşılaştığı ayrımcılık temeli. Özellikle bekar olduğu gerekçesiyle bazı tesislere alınmayan, ev verilmeyen kişiler oluyor, onlarla ilgili çok sayıda kararımız var. Mesela, yeni aldığımız bir kararı söyleyeyim, dönem tayinlerinde '40 yaşından gün almamış olma' koşulu getirilmiş bakanlık tarafından, laboratuvarlara tayin için. Sırf yaşı nedeniyle ayrımcı davranışlara tabi tutulmuş, bakanlığın açıklaması bizi tatmin etmedi, bununla ilgili bir karar aldık."
AK Parti Diyarbakır Milletvekili Mehmet Sait Yaz, Carti'nin sunumunda engellilerin karşılaştığı sorunları ulusal ve uluslararası açıdan ele aldığını anımsatarak, "Uluslararası haklarla ilgili söylenecek tek şey şu: Avrupa'nın bize dayattığı ve öğrettiği hiçbir değer yoktur. Batı, gerçekten insanlık alanında batmıştır." ifadelerini kullandı.
TİHEK temsilcileri, daha sonra milletvekillerinin sorularını yanıtladı.
Türkiye'nin ilk görme engelli diplomatı ve TİHEK Kurul Üyesi Dilek Ertürk de bazı kelimelerin içinin boşaltıldığını ve anlam kaymasına uğradığını dile getirerek, şunları kaydetti:
"'Özürlü' kelimesi beni çok rahatsız ediyor. Özür dilemem gerektiğini mi düşünüyorsunuz görme yetimi kullanmadığım için? Engelli tanımı söz konusu son dönemde. 'Engelli' tanımı dahi beni hiç mutlu etmiyor, ben kendimi 'engelli' değil 'engellenen' olarak görüyorum. Merhamet nesnesi olduğunda, konfor alanından çıkmadığında toplumda çok daha muteber bir engelli olunuyor. Farklılıklarımızın bir zenginlik olarak kabul edildiği, gerçekten engelin zihniyetlerde olduğunun bilincinde hareket edilip 'özürlü' kelimesinin lügatlerimizden çıkartılmasını istirham ediyorum."
- "Beyaz kodla ilgili çalışmamızı yakında kamuoyuna açıklayacağız"
Carti, İsrail'in Gazze'ye saldırısında "insan hakları" kavramının zedelendiğini yaşayarak gördüklerini, bu konuda hazırladıkları raporu Uluslararası Adalet Divanı ile Uluslararası Ceza Mahkemesine delil olarak sunduklarını ifade etti.
TİHEK'in çocuklara ilişkin özel web sitesi açtığını belirten Carti, "Dijital dünyada çocuk haklarına ilişkin seminerler veriyoruz okullarda, Milli Eğitim Bakanlığı ile görüşerek yapıyoruz. Bu çocukların eğitim hakkı rehberini de yakın zamanda yayımlamayı düşünüyoruz." dedi.
İdari yaptırımlarla ilgili tutarın düşük olduğunu ifade eden Carti, bu yaptırımın kişisel açıdan caydırıcı olduğunu ancak kurumsal açıdan caydırıcı olmadığını, bu anlamda Adalet Bakanı ile yasa çalışmalarının olduğunu söyledi.
Carti, soru üzerine, "Beyaz kodla ilgili bir çalışmamız şu an sonuçlanmak üzere, onu da inşallah yakında kamuoyuna açıklayacağız." yanıtını verdi.
Cezaevlerindeki duruma ilişkin de Carti, "Cezaevlerimizde işkence bitmiş vaziyette. Tabii, çok nadiren, olağan dışı durumlar olabiliyor. Bunlar, çok çok büyük oranda tamamen bireysel olaylar. İçişleri Bakanlığımızla da bir protokol imzaladık, bu konuları yakinen görüşüyoruz işbirliği içinde." ifadelerini kullandı.