Zekâ sadece IQ değil
Tarhan, zekânın yalnızca mantıksal veya sözel becerilerle sınırlı olmadığını vurgulayarak, 1983 yılında Harvard Üniversitesi’nden Prof. Dr. Howard Gardner tarafından geliştirilen çoklu zekâ kuramına işaret etti. Gardner’ın, zekâyı yalnızca matematiksel olarak ölçmenin birçok bireyin potansiyelini göz ardı ettiğini savunduğunu belirtti.
“Zekâ doğuştan gelen bir kapasiteyle sınırlı değil. %30-40 oranında genetik, ancak %60-70 oranında eğitimle geliştirilebilir. Zihinsel yatırım ve çabayla zekâ kapasitesi artabilir,” diyen Tarhan, her bireyin farklı alanlarda üstün yeteneklere sahip olabileceğini hatırlattı.
Duygusal zekâ, içsel zekâ, vicdani zekâ...
Tarhan’a göre klasik IQ testleri sadece sözel ve mantıksal zekâyı ölçebiliyor. Ancak müziksel zekâ, görsel-uzamsal zekâ, bedensel zekâ, sosyal zekâ, içsel zekâ, doğasal zekâ ve varoluşçu zekâ gibi birçok zekâ türü de bireyin gelişimi açısından hayati öneme sahip.
Duygusal ve sosyal zekânın özellikle eğitimciler, liderler ve terapistler için temel yetkinlikler arasında yer aldığını belirten Tarhan, “Kendini tanıyan, öz disipline sahip, başkalarının duygularını okuyabilen kişiler hayatta daha dengeli ilerliyor,” dedi.
Vicdani zekâ: Ahlaki değerlerin ölçülebilir hâli
Tarhan, ahlaki zekâ üzerine yaptığı çalışmalarda “vicdani zekâ” kavramını tanımlayarak bu alana yeni bir boyut kazandırdı. 2010 yılında yayımladığı Pozitif Psikoloji kitabında bu kavrama yer veren Tarhan, sonrasında geliştirilen “Vicdani Zekâ Ölçeği” ile bu alanın ölçülebilir hâle geldiğini aktardı.
Tek bir zekâ türüyle hayatta kalmak mümkün değil
Tüm zekâ türlerinin dengeli şekilde gelişmesi gerektiğini ifade eden Tarhan, “Bazı insanlar bir alanda çok başarılı olabilir, ancak sadece o alana odaklanmak bireyin bütünsel gelişimini engeller. Hayat çok boyutlu bir sahne; bu sahnede sadece mantıksal değil, duygusal, sosyal, içsel zekâyı da kullanmak gerekir,” dedi.
Einstein örneği: Dahi ama duygusal olarak yetersiz
Einstein’ın bilimsel zekâsıyla ön plana çıktığını ancak duygusal ilişkilerde başarısız olduğunu söyleyen Tarhan, “Evliliğinde eşine ‘Yemekleri yap, ilgi bekleme’ diyecek kadar duygusal zekâdan yoksundu. Bu da zekânın yalnızca IQ olmadığını gösteriyor,” ifadelerini kullandı.
Ebeveynlere ve öğretmenlere çağrı: Yetenek avcısı olun
Tarhan, çocukların baskın zekâ türlerini belirlemek için geliştirdiği 10 soruluk ölçekten de bahsederek, “Bu ölçeklerle anne babalar ve öğretmenler, çocuklarının hangi alanda güçlü olduğunu kolayca anlayabilir. Bu sayede hem yönlendirme yapabilirler hem de potansiyel kaybının önüne geçebilirler,” dedi.