Kendisi Eskişehirli değildi ama vefatından sonra Eskişehir’de toprağa verilmesini vasiyet etmişti.

Atatürk’ün çalışma arkadaşı, bürokrat, büyükelçi, milletvekili ve demiryollarının babası.

Behiç Erkin.

Geçtiğimiz günlerde vefatının 61. Yıldönümü dolayısıyla Eskişehir’deki mezarı başında anıldı.

Eskişehir topraklarında yatan önemli bir değer.

***

 Ulusal demir yollarının kurucusu, değerli devlet adamı ve Atatürk’ün yakın çalışma arkadaşlarından Behiç Erkin 5 Nisan 1876’da İstanbul’da doğuyor. Babası Cemil Bey, büyük babası Mareşal Ömer Fevzi Paşa. Babası annesinden küçük yaşta iken ayrılmış, kendisini halası ve eniştesi Basra Valisi Hidayet Paşa büyütmüş. Eğitimini Bağdat, Erzincan ve İstanbul’da yaptı.

1898’de Harp Okulu’ndan mezun oldu ve kurmay sınıfına ayrıldı. Hızla terfi ederek ülkenin çeşitli yerlerinde görev yaptı ve başarılarından dolayı pek çok madalya aldı. Mustafa Kemal ile 1907’de Selanik’te tanıştı. Bir arada iken sık sık görüşmüşler, değişik yerlerde görev yaptıkları süre içinde de haberleşmişlerdi. Balkan Savaşı sonunda esir düşen Behiç Bey, yapılan anlaşma uyarınca 1913’te İstanbul’a döndü. Aynı yıl Genelkurmay 3. Şube Şimendifer Kısım Amirliğine atandı. Çeşitli görevlerde bulundu.

İstanbul’un işgali ile Bursa’ya kaçmak zorunda kaldı. Ankara’ya gelen Behiç Bey’e iki görev teklif edildi. O Mustafa Kemal Paşa’nın tavsiyesi üzerine Anadolu Şimendiferleri İşletme Müdürlüğü’nü geçici olarak kabul etti. Bayındırlık Bakanlığına bağlı Anadolu – Bağdat Demiryolları Genel Müdürlüğü kurulunca bu kurumun başına genel müdür olarak atadı. 1925’te Millî Mücadele’deki hizmetlerinden dolayı takdirname ile ödüllendirildi. 1925’te TBMM ikinci dönem ara seçimlerine katılan Behiç Bey İstanbul milletvekili seçildi. Bayındırlık Bakanı Sırı Bey’in ölümü üzerine, 1926’da Bayındırlık Bakanı oldu.

1928’de Haydarpaşa’da ilk Demiryolu Müzesi’ni kurdu.

1935’te Atatürk tarafından kendisine “Erkin” soyadı verildi.

Behiç Bey 1939’da Paris Büyükelçiliğine atandı.

***

İkinci Dünya Savaşı sırasında Avrupa’da pek çok Musevi Almanların ırkçı saldırılarında hayatlarını kaybetmişlerdi. Türk Hükümeti o hassas ve zor yıllarda Nazilerden kaçabilen Yahudileri kurtarmaya çalışırken, Avrupa merkezlerindeki Türk diplomatları ölüm kamplarına sevk edilmek üzere bulunan birçok insanı kurtarabilmek için -kendilerini de tehlikeye atma pahasına- büyük çaba harcıyorlardı. Bu diplomatlar arasında bulunan Behiç Bey 20.000 Yahudiyi kurtarmıştı.

***

Dolu dolu, mücadeleyle geçen bir hayat.

Demiryollarının babası olarak anılması, demiryolları ile ilgili yaptığı çalışmalar ve demiryollarına olan sevdasıdır.

11 Kasım 1961 tarihinde İstanbul'da hayatını kaybeden Behiç Erkin’in vasiyeti de bundandır.

İlk Genel müdürlük görevini aldığı İzmir-İstanbul-Ankara hatlarının birleştiği Eskişehir (Enveriye) istasyonundaki üçgende defnedilmesini vasiyet etmiştir. Ölüm tarihinden bir süre sonra TCDD Genel Müdürlüğü tarafından yaptırılan anıt mezara nakledilerek vasiyeti yerine getirilmiştir.

Şimdi o üçgende tren sesleri arasında uyumaktadır.