Birçoğumuz sabahları alarm çaldığında “5 dakika daha” diyerek ertele butonuna uzanıyoruz. Bazen bu birkaç defa tekrar ediyor ve gün, aceleyle başlıyor. Peki, bu alışkanlığın arkasında ne var? Alarmı ertelemek neden bu kadar yaygın?
1. Uyku yoksunluğu ve kalitesiz uyku
Uzmanlara göre en yaygın neden, yeterince dinlenmemek. Uykusunu tam alamayan kişiler, sabah alarmı duyduklarında uyanmaya hazır hissetmiyor. Özellikle 6 saatten az uyuyan bireylerde, uyku döngüsü tamamlanmadığı için beden uyanmaya direnç gösteriyor. Bu da erteleme davranışını tetikliyor.
2. Erteleme alışkanlığı bir refleks halini alıyor
Alarmı her sabah birkaç kez ertelemek, zamanla otomatik bir davranış haline gelebiliyor. Yani beyin, çalan sesi duyar duymaz düşünmeden ertele tuşuna yöneliyor. Bu durum, özellikle geç yatmaya alışkın bireylerde daha sık görülüyor.
3. Psikolojik nedenler
Güne başlamak istememek de ertelemenin nedenleri arasında. Yoğun bir iş günü, motivasyon eksikliği, kaygı veya stres gibi durumlar kişiyi yatakta kalmaya yöneltebiliyor. Bazı kişiler için alarmı ertelemek, sorumluluklardan kısa süreli bir kaçış anlamına gelebiliyor.
4. Yanlış alarm saati seçimi
Biyolojik saatle (sirkadiyen ritim) uyumlu olmayan saatlerde uyanmaya çalışmak da zorluk yaratıyor. Vücut tam uykunun derin evresindeyken çalan bir alarm, kişiyi uyanmaya zorladığı için erteleme ihtiyacı artıyor. Uzmanlar, alarmın hafif uyku dönemine denk gelmesinin daha kolay uyanmayı sağladığını belirtiyor.
5. Sosyal jetlag etkisi
Hafta içi erken, hafta sonu geç uyanmak gibi düzensiz uyku alışkanlıkları da erteleme davranışını körüklüyor. Bu durum, “sosyal jetlag” olarak tanımlanıyor ve biyolojik saati şaşırtıyor. Uyandığında hâlâ uykulu hissetmenin temel nedenlerinden biri bu.
Peki çözüm ne olabilir?
• Her gün aynı saatte uyuyup uyanmaya çalışmak
• Alarmı yatağa uzak bir noktaya koymak
• Sabah rutini oluşturmak (örneğin perdeyi açmak, yüz yıkamak)
• Akşamları ekran süresini azaltmak ve rahatlatıcı aktiviteler yapmak
Uzmanlar, alarmı erteleyerek tekrar uykuya dalmanın vücutta “yeniden başlayan ama tamamlanamayan bir uyku döngüsü” yarattığını, bunun da gün boyu yorgunluk hissini artırdığını belirtiyor.
Sonuç olarak, alarmı ertelemek çoğu zaman basit bir keyif düşkünlüğü değil; yaşam alışkanlıklarımızın, psikolojimizin ve uyku düzenimizin bir yansıması.