Uzmanlar, rüyaların unutulmasının temelinde beynin REM uykusu sırasında sergilediği özel çalışma düzeninin yattığını belirtiyor. REM evresinde beyin görüntü, duygu ve hikâye örgüsü oluşturma açısından oldukça aktif olmasına rağmen, hipokampusun – yani anıları kalıcı hafızaya aktaran bölümün – aktivitesi belirgin şekilde azalıyor. Bu durum, rüyaların tıpkı geçici bir taslak gibi zihinde oluşmasına ancak uyanıldığında hızla silinmesine yol açıyor.
Nörobilim araştırmaları, uyanır uyanmaz yaşanan dikkati toplama sürecinin de rüyaların hafızadan silinmesini hızlandırdığını gösteriyor. Alarm sesi, telefon kontrolü ya da günün planlarını düşünmek gibi dış uyaranlar, beynin henüz tam olarak pekişmemiş rüya içeriğini geri plana itiyor. Bu nedenle birçok kişi rüyasını hatırlaması gerekirken birkaç dakika içinde tüm detayları kaybediyor.
Psikologlar, rüyaların unutulmasının aslında zihinsel bir denge mekanizması olduğuna da dikkat çekiyor. Gün boyunca biriken duygusal ve bilişsel yük, rüyalar aracılığıyla işleniyor; ancak bu yoğun içeriğin hatırlanması, kişinin günlük yaşam işlevlerini olumsuz etkileyebileceğinden beyin bilinçli olarak bu bilgileri filtreliyor olabilir.
Buna karşın rüyalarını daha iyi hatırlamak isteyenler için bazı yöntemler öneriliyor. Uyandıktan hemen sonra birkaç dakika gözleri kapalı şekilde rüyayı zihinde canlandırmaya çalışmak, odada düşük ışık bulundurmak ve bir rüya günlüğü tutmak hatırlama oranını belirgin ölçüde artırabiliyor. Uzmanlar, düzenli uyku alışkanlıklarının da rüya farkındalığını güçlendirdiğini vurguluyor.