Eskişehir Şeker Fabrikası’nın Eskişehir’in sosyal ve ekonomik hayatında çok büyük öneminin olduğunu her Eskişehirli bilir.
Emek yoğun çalışıldığı dönemlerde 3 binleri aşan çalışanıyla önemli bir istihdam da yarattı.
“Eskişehir’de her evde mutlaka bir şekerci ya da demiryolcu vardır” sözü de buradan gelmektedir.
Buna Hava İkmal’i de eklemek gerekir.
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında kurulmuş önemli bir sanayi kuruluşudur.
Şimdilerde daha çok teknoloji yoğun çalıştığı için işçi sayısı da giderek düştü.
Makine Fabrikası,taşeronlar, diğer fabrikalardan gelenlerle birlikte toplam 1204 kişi çalışıyor.
26 Kasım Şeker Fabrikalarının doğum günü olarak kabul edilmiş.
Bu da nereden geliyor,.
Türkiye’nin ilk şeker fabrikası olarak bilinen Uşak Şeker Fabrikası’nın kuruluş aşaması devam ederken, 1925 yılında özel şahısların ve bazı milli bankaların  iştiraki ile Alpullu Şeker Fabrikasının temeli atılıyor ve 11 ay gibi kısa bir sürede fabrikanın montajı tamamlanıyor ve 26 kasım 1926 tarihinde de ilk şeker üretimi gerçekleştiriliyor.
İşte bu nedenle 26 Kasım Şeker Fabrikalarının doğum günü olarak kabul ediliyor.
Kazım Taşkent Eskişehir Şeker Fabrikası da 1933 yılında 10 ay gibi kısa bir sürede gerçekleştirilen Türkiye’nin üçüncü şeker fabrikası olma unvanını koruyor.
Eskişehir şeker Fabrikası daha sonraları ilk Fabrika Müdürü ve Şeker Fabrikalarının ilk genel müdürü Kazım Taşkent’in ismini alıyor.
Her yıl 26 Kasım’larda bu “doğum günü” fabrika çalışanları arasında kutlanıyormuş.
Bu yıl ilk kez Eskişehir basını da çağrılarak hem bir fabrika gezisi, hem de fabrika yöneticileriyle bir arada olma imkanı bulduk.
Şeker Fabrikası Müdürü Ali Erdoğmuş, Eskişehir Makine Fabrikası Müdürü Yaşar Özüdoğru ve diğer müdürler Şeker-İş Sendikası Başkanı Cengiz Ünder olduğu halde fabrikanın çalışmaları hakkında bilgi aldık.
Toplantı sırasında ikram edilen “pancar tatlısı” da beni aldı, çocukluk yıllarıma götürdü.
Fabrika müdürü Ali Erdoğmuş, çalışmalar hakkında bilgi verirken, bu yıl 828 bin ton pancar işleneceğini, karşılığında da 100 bin ton civarında şeker üretileceğini belirtti.
Alkol üretimi, melas üretimi ve pancardan çıkan diğer ürünlerin üretimi de gerçekleştiriliyor.
Fabrika Müdürü’ne zaman zaman Şeker Fabrikası’ndan kaynaklandığı düşünülen ve şehrin bir kısmını kaplayan “koku” konusunu da sorduk.
Bir zamanlar gerçekten de şehrin büyük bölümünü kaplayan ve üretilen şlempeden kaynaklanan bu koku alınan önlemler ile yok olmuştu.
Son zamanlarda hafif de olsa yine ortaya çıkan bu koku üzerine araştırmalar sürüyor.
Ancak müdür Erdoğmuş, kendilerinden kaynaklanan bir koku bulamadıklarını ifade ediyor.
Büyük önder Atatürk’ün  Eskişehir Şeker Fabrikasının kurulmasına ilişkin talimatı verdiğini biliyorduk ama, şu anda fabrikanın kurulduğu alanı bizzat göstererek, fabrika buraya kurulmalı dediğini yeni öğrendik.
Halen fabrikanın müzesinde bulunan ve Atatürk’ün kendi el yazısıyla 4 Aralık 1933 tarihinde fabrikayı ziyaretinde yazdığı görüşlerinin ilk parafrafıyla biz de yazımızı noktalayalım.
“Eskişehir Şeker Fabrikası milli ülküye, derin alakamızın yükselmiş değerli vesikasıdır. Memleketin şeker ihtiyacını tatmin yolunda muvaffakiyeti son adımlardan biridir ve şeker ihtiyacının temenni hedefine varılmak üzere aldığımız ümit dolu müjdecisidir.”