Teyemmüm, zor şartlarda gusül ile abdesti kolaylaştırmaktır. Sağlık şartları, hava şartları, sosyal ve güvelik gibi insan hayatı için tehlike arz eder durumlarda dini vecibelerin ifasında kolaylık sağlamaktır. Teyemmüm, suyun kullanma imkânının olmadığı zaman ve yerlerde abdest veya gusül abdesti yerine ikame bir ibadettir. Suyun yerine abdest ve gusül abdesti temizliğinin yapılmasıdır.
Teyemmüm ibadeti, Allah’ın Müslümana sağladı önemli bir kolaylıktır. Büyük bir nimettir. İşte dinde zorlama yoktur. İslam dini kolaylık dinidir sözünün en bariz göstergesi teyemmümdür. Teyemmüm olayında anlayan akıllara büyük dersler vardır. Anlamayana ne kadar anlatılsa azdır. Allah’ın anlama kabiliyeti vermediği insana başka bir insanın anlatmasıyla ne kadar olur?
Teyemmüm taş, toprak ya da toprak cinsi maddelerle olur. Teyemmüm yapılacak toprak cinsi maddenin temiz olması esastır. Temizlik, temizle yapılır.
Teyemmümün farzı ikidir. Birincisi niyet… İkincisi her iki eli toprağa vurup yüzü ve kolları mesh etmeye teyemmüm denir. Eskiler teyemmümü tarif ederken iki darp bir niyet derlerdi. Darp sözcüğü burada elleri toprağa vurmak anlamında kullanılmıştır. Teyemmümün farz oluşu Kur’an ve sünnet ile sabittir. Allah, Kur’an-ı Kerim’in Maide suresi ayet 6’da: “…Ve su bulamadığınızda temiz bir toprakla teyemmüm yapın, yüz ve ellerinizi onunla mesh edin.” buyurmuştur.
Teyemmümün geçerli olabilmesi için şu şartların olması lazım: Birincisi, niyet şarttır. Niyet, ne için yapılacaksa o işlev için karar kılmaktır. Niyet, bir nevi tek taraflı sözleşmedir. İnandığı bir şeye gönülden bağlılıktır. Yapılacak işin ön aşamasıdır. Teyemmüm yapacak kişinin niyeti namaz kılacaksa; kılacağı namazın edası için abdest yerine geçer. Teyemmüm de niyeti şarttır.
Teyemmüm, cünüp olan kişinin gusül abdesti veya diğer abdesti almaya su kullanmasının mümkün olmadığı durumlarda cünüplük hâlinden geçici bir süre de olsa kurtulması içindir. Suyu kullanmaya muktedir olan kişinden teyemmüm hükmü kalkar. Cünüp olan kişi cünüplük ortamından kurtulmak için önce teyemmüm yapmaya niyet eder. Sonra teyemmümün diğer şartlarını ifa eder. Teyemmüm, ne için yapılacaksa o işin teyemmümüne niyet edilir.
İkincisi, bir kişinin suyu kullanmaya muktedir olmasındaki maksat; kullanılacak suyun hem miktar olarak ve hem de diğer şartlar bakımından kifayeti esastır. Bir kişinin sudan uzaklığından gaye yaklaşık dört bin adımlık mesafede olması hâlidir. Bu durum takribi üç km’ye tekabül eder. Bu mesafeden yakın olanın suyu kullanma imkânın varlığı kabul edilir. Sair şartların zorluğunu göz ardı etmemek lazım. Misafir olunan ev, yerleşke veya yolculukta herhangi bir risk durumu söz konusu olduğunda; yeterli su kullanımı sıkıntılı ise teyemmüm yapılır. Vaktin darlığı da bir risk faktörüdür.
Üçüncüsü, teyemmüm yapılacak maddenin yeryüzü cinsinden olması ve temiz bulunması şarttır. Taş, tuğla, kiremit, kum, çakıl, duvar, toprak gibi varlıklarla teyemmüm yapılır. Dördüncüsü, yüzü ve kolları kapsayacak şekilde teyemmüm yapılır. Mesh edilir. Beşincisi, meshi elin tamamı veya büyük kısmı ile yapmak. Parmakla mesh etmek caiz değildir. Altıncısı, Teyemmüm yapılacak şeye elin iç tarafını iki kere vurmak.
Makul şiddette teyemmüm yapılacak şeye elleri koymaktır. Birisinin teyemmüm yaptığı bir nesne üzerinde bir başkasının da teyemmüm yapmasında bir sakınca yoktur.
Yedincisi, gusül abdesti veya normal abdesti alma şartlarının olmaması hâlinde teyemmüm geçerli olur. Abdesti bozan durumlar, teyemmümün bozulmasına da sebeptir. Mesh edilecek kısımların abdestte olduğu gibi abdeste mani şeyler nasıl gideriliyorsa teyemmümde de giderilmeye gayret edilir.
TEYEMMÜMÜN FARZLARI:
Teyemmümün farzları ikidir. Birincisi, niyet etmek… İkincisi, elleri toprağa veya toprak cinsinden bir şeye vurarak ilkinde yüzü mesh etmek… Sonra ise, kolları mesh etmek…
TEYEMMÜMÜN SÜNNETLERİ:
Birincisi, teyemmüme “Besmele” ile başlamak. İkincisi, sıralamaya riayet etmek. Önce yüzü, sonra kolları mesh etmek… Üçüncüsü, aralıksız peş peşe yapmak… Dördüncüsü, elleri yere vururken eller yere konduğunda öncelikle elleri ileri itmek. Sonra geriye çekmek... Parmakları açık bulundurmak… Beşincisi, elleri zeminden kaldırınca elleri hafif hafif birbirine vurarak silkelemek...
TEYEMMÜM NASIL YAPILIR:
Teyemmüm ne için yapılacaksa onun için niyet edilir. Kollar dirseklere kadar sıvanır. Eller, parmaklar açık şekilde teyemmüm yapılacak şey üzerine konur. Eller, önce ileri sürülür. Sonra geriye çekilir. Eller kaldırılır. Hafif hafif, eller yanları ile bir birine dokundurularak silkelenir. Ellerin içine dokunulmadan önce ellerin içi ile yüz mesh edilir. Sonra, eller ikinci kez toprağa vurulur. Aynı şekilde işleme devam edilir. Bu defa, sol elin içi ile sağ kol, sağ elin içi ile de sol kol mesh edilir. Meshe, koldan başlarken önce el içine elin parmaklarının dışı gelecek şekilde yatırılır. Kolun dış tarafından dirsek bitimini müteakiben kolun iç tarafına el döndürülerek sağ başparmak üzerinden sonlandırılır. Sol elin meshinde ise sağ el ile aynı işlem uygulanır.
Teyemmüm bozulmadıkça bir teyemmümle istenildiği kadar namaz kılınabilir. Niyetin bağlayıcı hükmü vardır. Unutmamak gerekir. Teyemmümde niyetin kapsamına özen göstermelidir.
TEYEMMÜMÜ BOZAN ŞEYLER NELERDİR:
Abdesti bozan şeyler, teyemmümü de bozar. Kâfi suyun bulunması hâlinde teyemmüm bozulur. Daha doğrusu şartların oluşması önemlidir.
Kişi, namazda iken olması gerek suyu görmesi veya kullanmasının elverişli olduğunu işitmesi hâlinde teyemmümü bozulur. Teyemmüm bozulunca namaz da bozulur. Namaz bitince öğrenmesi hâlinde teyemmüm bozulur. Fakat kılınan namaz geçerlidir. İadesi gerekmez. İslam’da sorumluluk şartların elverişliliği ile başlar. Şartların imkânsızlığı ile mecburiyet ortadan kalkar.
Ömrünüz uzun, kazancınız bereketli olsun! Hoşça kalın! Dostça kalın!
